Como adoita ser costume, dende a Sociedade Xeolóxica de España (SGE), coa colaboración da Fundación Española para a Ciencia e a Tecnoloxía (FECYT) e a Asociación Española para o Ensino das Ciencias da Terra (AEPECT) xunto co patrocinio de numerosas entidades públicas e privadas; organizarase unha nova edición do Xeolodía para a primeira fin de semana de maio. Baixo o lema “Mira o que pisas” os xeolodías perseguen achegar á poboación a importancia da xeoloxía e o traballo dos seus profesionais, divulgando esta ciencia que tanta importancia ten no noso día a día sen que en ocasións deámonos conta disto. Esta iniciativa organiza excursións xeolóxicas gratuítas e abertas a todos os públicos, guiadas por xeólogas e xeólogos en cada provincia. Nesta ocasión, a edición coruñesa elixiu o territorio do proxecto de Xeopaque Cabo Ortegal como escenario, concretamente nos concellos de Moeche, Cerdido, Cedeira e Ortigueira, posto que o resto de concellos xa foron organizadores en edicións pasadas (2014, 2015 e 2017). Deste xeito a Asociación para a Xestión do Proxecto do Xeoparque do Cabo Ortegal e a Asociación de amigos do Parque Xeolóxico do Cabo Ortegal son os encargados de organizar este ano a iniciativa.
O evento foi presentado onte mércores 19 de abril no Castelo de Moeche, e contou cos representantes dos concellos do proxecto do Xeoparque, membros da Asociación de amigos do Parque Xeolóxico do Cabo Ortegal e Francisco Canosa, Doutor en xeoloxía, membro da SGE e guía nos geolodías desde hai 10 anos, e que tamén estará ao cargo do itinerario nesta nova edición.
O proxecto de Xeoparque Cabo Ortegal sitúase nunha zona privilexiada, ao norte da provincia, e a relevancia xeolóxica do seu territorio débese á presenza de rochas que fai millóns de anos estiveron no Manto superior da Terra, a máis de 70 quilómetros de profundidade. Estes materiais eleváronse á superficie fai aproximadamente 350 millóns de anos, cando os dous supercontinentes de Laurassia e Gonswana chocaron entre si durante a coñecida como Oroxenia Hercínica ou Varisca. Como resultado, formouse unha gran cordilleira montañosa, máis alta que o Himalaia e de máis de 3000 quilómetros de lonxitude.
Aproveitando esta marabillosa contorna xeolóxica e paisaxística, o xeolodía desenvolverase os días 6 e 7 de maio a través dun itinerario que contará con seis paradas que permitirán descubrir aínda máis sobre a riqueza e singularidade xeolóxica do territorio. A actividade está aberta a todos o públicos, pero conta cun número limitado de prazas polo que é necesaria unha inscrición previa (a partir do 22 de abril).
1 – Monte da Caleira
Nesta primeira parada poderase descubrir o Toelo, pedra de Moeche ou serpentina, as distintas formas que ten a poboación local de chamar a unha rocha gris verdosa que aparece na contorna de Moeche, San Sadurniño e Cerdido. Esta rocha tan singular en orixe atopábase no Manto terrestre e para coñecer un pouco máis sobre ela é imprescindible visitar o Monte dá Caleira, onde se atopaba en maior número de afloramentos. Alí abríronse un gran número de canteiras para explotar o Toelo, con fins ornamentais, xunto aos mármores que tamén se atopan na zona, material pouco habitual en Galicia.
2 – A Painceira
Na contorna de Cerdido e Moeche, a minería do cobre supoñía unha das principais actividades industriais. É por iso que existen moitas minas na zona, como é o caso da Painceira, onde se extraía calcopirita, o mineral que portaba o cobre, e que era parcialmente procesado no territorio antes de envialo a Inglaterra para o seu tratamento final. A formación destes depósitos de cobre relaciónase cun fenómeno submarino, as fumarolas, no cal a auga rica en sulfuros que ascende de fontes hidrotermais a temperaturas de ata 400°C ao entrar en contacto coa auga do océano reacciona e provoca a precipitación dos sulfuros, que pasan a formar unha capa sobre o leito mariño.
3 – Chao do Monte
Neste miradoiro natural sobre os cantís da Serra da Capelada e Santo André de Teixido descubriremos distintas singularidades xeolóxicas. Por unha banda, as peridotitas, rochas formadas de olivino e que constitúen a maior parte do Manto terrestre; por outro, as granulitas, materiais metamórficos da Codia inferior con bandas ricas en granates; e no medio, un excepcional afloramento da famosa descontinuidade de Mohorovi?i?, ou o que é o mesmo, a transición entre a Codia e o Manto.
4 – Cantís de Herbeira
Sen dúbida unha das paisaxes máis recoñecidas do territorio. Estes cantís son de orixe tectónica, consecuencia da Oroxenia Alpina que tamén deu lugar aos Alpes e que provocou que o terreo se fracturase en bloques e algúns deles de elevasen sobre os outros. A Garita de Herbeira constitúe o punto máis elevado, a 615 metros, sendo o terceiro cantil máis alto de Europa e o primeiro da Europa Continental. Os cantís están constituídos de peridotitas e deron lugar como resultado da erosión a unha praia de area negra non volcánica, única no mundo.
5 – O Casón
Neste punto destaca a presenza de ecloxitas, rocas metamórficas de alta presión en zonas de subducción, moi vistosas xa que conteñen granate de cor vermella e piroxeno de cor verde. É raro atopar estas rocas na superficie terrestre, sendo este o maior afloramento mundial de ecloxitas. Grazas á erosión diferencial do mesmo, formouse este alto sobre a ría de Ortigueira, onde atopamos actualmente o xacemento arqueolóxico do castelo de O Casón.
6 – Pozo do Infierno
Esta fervenza atópase no Regato de Cerdeiras, un dos afluentes de cabeceira do río Casón, que nace a 450 metros de altitude e en só 6 quilómetros chega á ría de Ortigueria. Isto implica a presenza de fervenzas, en concreto dous, a do Pozo do Inferno, resultado da presenza dunha zona de fractura sobre gneises; e a da Cruz, que se orixinou pola presenza dunha banda de ecloxitas máis resistentes á erosión.