Nestes momentos hai declarados un total de 195 xeoparques repartidos por 48 países. En España existen 16 territorios co distintivo da UNESCO, sendo o de máis recente declaración o Xeoparque Cabo Ortegal, no ano 2023, seguidos do Xeoparque de Granada e o do Maestrazgo, en 2020. En Galicia temos o Xeoparque das Montañas do Courel, o primeiro que obtivo a declaración no noso país
Un xeoparque é un territorio que posúe un patrimonio xeolóxico de relevancia internacional e cun alto valor para o coñecemento da historia da Terra. Esa é unha das súas características, pero hai máis. E é que os xeoparques son tamén figuras de xestión que buscan conservar, divulgar e poñer en valor a riqueza xeolóxica como base para un desenvolvemento sustentable das áreas onde se asentan.
A denominación correcta dun xeoparque é Xeoparque Mundial da UNESCO, posto que é este organismo das Nacións Unidas quen outorga o distintivo sempre que se solicite previamente e se cumpran varios requisitos:
Xa a nivel nacional, existe o Foro Español de Geoparques, ferramenta clave para difundir e promover os distintos xeoparque que existen no país, así como para funcionar como nexo de unión á hora de coordinar iniciativas comúns e para participar nas actividades da GGN e a Rede Europea. Este foro constitúese tamén como un grupo de traballo estable, adherido ao Comité Nacional Español de Geoparques Mundiales de la Unesco, órgano colexiado de natureza consultiva composto por presidencia, pleno de comité, comisión executiva permanente e grupos de traballo.
O Xeoparque Cabo Ortegal forma parte da Rede Mundial de Xeoparques (Global Geoparks Network), e da Rede Europea (European Geoparks Network), organismos encargados de garantir e facilitar a cooperación entre todos os uGGp.
A nivel mundial, o GGN é unha asociación internacional sen ánimo de lucro, establecida oficialmente no ano 2014 e suxeita á regulación francesa. Nace no ano 2004, baixo o paraugas da UNESCO, como organismo de desenvolvemento de modelos de boas prácticas, establecendo estándares de calidade para os territorios que a integran, loitando pola preservación e protección dos geosites e lugares de relevancia xeolóxica, nunha estratexia para o desenvolvemento económico local e sostible.
Todos os xeoparques certificados forman parte desta organización, tanto a nivel operativo como organizativo, como representantes dos territorios na xunta executiva. Algunhas das obrigas dos socios son: o pago dunha taxa anual, asistencia á asembleas xerais e ordinarias, formar parte de grupos de traballo e comités especializados, participar nos foros e xornadas organizadas, promover actividades de intercambio…Algúns dos grupos de traballo temáticos se centran no turismo, educación, patrimonio xeolóxico, obxetivos de desenvolvemento sostible, etc.
Esta rede promove a creación a súa vez de redes de traballo a nivel rexional, existindo 4 en todo o mundo: a Rede de xeoparques de América Latina e o Caribe, rede de xeoparques globais Africanos, a rede de xeoparques en Asia-Pacífico e a rede Europea (EGN). Esta última está formada actualmente por 98 territorios, sendo os de máis recente incorporación Cabo Ortegal e Mourne Gullion Strangford do Reino Unido, no ano 2023.
Do mesmo xeito que o GGN, a rede Europea comparte os mesmos obxetivos e funcionamento interno, estando formada por grupos de traballo específicos complementarios e autorizados pola xunta directiva, para implementar programas e actividades en conxunto entre todos os xeoparques, exercendo como unha canle de comunicación entre todos os membros.
Xa a nivel nacional, existe o Foro Español de Geoparques, ferramenta clave para difundir e promover os distintos xeoparque que existen no país, así como para funcionar como nexo de unión á hora de coordinar iniciativas comúns e para participar nas actividades da GGN e a Rede Europea. Este foro constitúese tamén como un grupo de traballo estable, adherido ao Comité Nacional Español de Geoparques Mundiales de la Unesco, órgano colexiado de natureza consultiva composto por presidencia, pleno de comité, comisión executiva permanente e grupos de traballo.